Wonderlijke tijden. Verstoring van de bestaande orde. Wat voor jou belangrijk is wordt bedreigd – en je zoekt steun, houvast, geborgenheid. Je behoefte aan zekerheid groeit, maar waar vind je die nog? De werkelijkheid schreeuwt je toe: ’Je bent op jezelf aangewezen!’ Ben je dus alleen? Nee! Want we zijn hier samen. Niemand is alleen. En we hebben elkaar nodig. Meer dan ooit. Deze tijd vraagt om tevoorschijn komen. Laten zien wie je bent. Je niet meer verschuilen maar meedoen. Inbrengen wat jij kunt bijdragen – door te doen waar jíj blij van wordt. En je door niets of niemand meer bang laten maken. Wanneer je de moed kunt opbrengen om voluit te leven – recht uit je hart, en geholpen door je hoofd – ben je minder alleen dan je denkt. Dan kun je steun, houvast en geborgenheid ervaren. Bij jezelf, en bij de ander. En dan heb je ook wat te geven – dan geef je wie jij in wezen bent.

maandag, juni 25, 2007

Iedereen ZZP'er!


Fantaserend over wat een zegen het zou zijn als iedereen ZZP’er* zou worden (eigen verantwoordelijkheid, niet meer leunen en steunen) belandde ik laatst in een demonstratie van rijksambtenaren. Niet in het carnavaleske begin van de optocht (petjes, fluitjes, hesjes, liedjes, dweilorkest) maar in de staart van de stoet (grijs, oud, uitgeteld, moedeloos, uitzichtloos, verward en verstrooid).

Kunnen deze mensen ZZP’er worden? Hun collega’s voorop vast wel. Want die kunnen ook heel goed een demonstratie organiseren (vergunningen, publiciteit, busvervoer uit het hele land, petjes&fluitjeslogistiek, spandoeken, muziekcontracten), die zijn heel ondernemend, vindingrijk en creatief (‘We want more’). Maar die mensen in de staart, helemaal achteraan...

Toen dacht ik: Gelukkig, zijn die er ook. De harde werkers, die er elke dag weer zijn. Zo betrouwbaar. Zij zorgen er toch maar mooi voor dat alles blijft draaien. De belastingaangiftes worden verwerkt, de vuile straten geveegd en besneeuwde wegen gepekeld. Die mensen zijn ook snel bezorgd, vaak overbezorgd. Voor hen moeten we juist goed zorgen.

Maar de rest? Zo snel mogelijk ZZP’er! Ik durf uit eigen ervaring te zeggen: Wat zal ons land daar van opknappen!

*) Zelfstandige Zonder Personeel, maar volgens mijn accountant: Zwakzinnige Zonder Pensioen...

woensdag, juni 13, 2007

Je eigen frietzaak!

(Verschenen in Tijdschrift voor Management Development, zomer 2007)

De pers begint onze kinderen te ontdekken. De jongste rockband van Den Haag. Ja boeiuh!, hoor ik u al denken, 'weet ik onderhand wel.' Boeiend was misschien het volgende. Binnen een paar dagen kwamen er twee journalisten langs. De een schreef een artikel dat helemaal raak was, waarin die jongens zich herkenden: groot en vol zelfvertrouwen, opmerkingen konden nog worden verwerkt. De ander schreef een artikel waar die jongens zich niet in herkenden, met een foto waar ze niet blij van werden - en daar was niets meer aan te doen.

Met de ene journalist willen die jongens graag verder: primeurs aan geven, inseinen, betrekken. Met de andere journalist zullen ze uit zichzelf geen contact meer zoeken. De een werkt zelfstandig als freelance journalist. De ander is in dienst van een groot mediabedrijf. De een leek bezig met de vraag: Wat is mijn bijdrage? Praktisch: Wat kan ik hiermee? Kan ik hier terugkomen? De ander leek daar niet mee bezig. Ik heb er in ieder geval niets van gemerkt.

Maar wat zou je doen als het je eigen frietzaak was? vroeg iemand mij een keer. Tja, dan denk je net even langer na. En kom je soms op heel andere gedachten. Dan ga je misschien wel anders om met het budget dat je hebt. Want alles komt dichterbij. Soms zelfs heel dichtbij. Want je voelt het direct. Wat ben ik opgeknapt van het zelfstandige bestaan! Ik kan niemand meer de schuld geven. Als u dit stukje massaal niks vindt of hierna niets meer van mij wilt lezen, heb ik een probleem. Want dan vraagt de redactie mij niet meer. Zo simpel! Voeg ik iets toe, dan heb ik wat te doen; voeg ik niets toe, dan heb ik niets te doen.

Van Zelfstandig Zonder Personeel...
ZZP’ers zijn de snelst groeiende groep werkenden in Nederland. Het gaat inmiddels om honderdduizenden mensen. En het gaat door. U zult misschien zeggen: Kunst, met zo’n groeiende economie. Maar het begon juist toen de economie in een dal zat. En de mensen in een dip. Het was voor velen een manier om op eigen benen te gaan staan. Niet bij de pakken neer te blijven zitten. Hun eigen ding te gaan doen. Dat is wat ze vertellen, die Zelfstandigen Zonder Personeel. (Of zoals mijn accountant zegt: Zwakzinnigen Zonder Pensioen...) In vrijheid jezelf kunnen ontwikkelen. Alles heel direct voelen. Zowel succes als mislukking. Direct effect. Het komt allemaal bij jou terug: jij hebt het zelf gedaan. En je hebt de daarbij horende verantwoordelijkheid. Beslissingen, keuzes, de hele dag door. Afhankelijk zijn van wat je zelf verovert, of van wat anderen jou gunnen. (Of is dat eigenlijk hetzelfde?) Doodeng, en volstrekt onzeker. En toch, de meeste ZZP’ers willen niet anders. Die vrijheid! Dan de onzekerheid maar op de koop toe nemen.

Stel je nou eens voor: deze ontwikkeling zet door. Het aantal zelfstandigen groeit exponentieel. Met de wind in de rug, groeiende economie, toenemende krapte op de arbeidsmarkt, durven nog veel meer mensen het aan om voor zichzelf te beginnen. Ze verhuren zichzelf, tijdelijk of behoorlijk permanent. Ze regelen hun eigen zaakjes als arbeidsongeschiktheidsverzekering (niet of nauwelijks: veel te duur, dus pas uitkering na zes maanden ziekte en dan nog maar de helft van je gemiddelde salaris) en pensioenopbouw (niet of een beetje, beleggen in je eigen huis is veel profijtelijker). Ze werken zo veel of weinig als ze willen (ze hoeven bij niemand vrij te vragen, dat overleggen ze met hun klanten en opdrachtgevers) en zo lang of kort als ze willen (de pensioengerechtigde leeftijd is niet van toepassing en dus ook geen issue meer). Ze sluiten wederzijds opzegbare managementcontracten af of nemen geheel of gedeeltelijk klussen aan. Ze zijn niemand tot last en er hoeft bij ziekte niet een obligaat boeketje naar toe (‘Beterschap, we hopen je snel weer te zien!’). Aansporingen zijn niet meer nodig. De Arbo artsen hebben bijna niets meer te doen en de HRM afdeling kan gedecimeerd. Ze zorgen voor hun eigen ontwikkeling, regelen hun eigen opleidingen. Organiseren hun eigen tegenspraak, creëren samen intervisiegroepen. De MD’er kan ook naar huis.

... naar Zeer Zelfstandig Personeel
Nou zal het zo’n vaart niet lopen. Hoopt u. En toch gaat het die kant op. Steeds meer mensen nemen het heft in eigen hand. Willen op eigen benen staan. En wat voegt u dan nog toe? En het gaat niet alleen om RvB-leden met hun eigen management-BV, maar ook om interim-managers (intern of extern), tijdelijke managers (invallers, jobrotators), leden van de Y-generatie, projectmanagers. Het worden er elke dag meer. Steeds meer van uw hipo’s* worden ZZP’er. Of gedragen zich ernaar. En misschien is dat nog wel een veel ingrijpender ontwikkeling. Want steeds meer mensen stellen niet alleen aan zichzelf de vraag: ‘Wat draag ik bij?’ (om scherp te blijven, om aan te blijven sluiten). Ze stellen die vraag ook aan hun omgeving. Dus ook aan u! Wat draag jij als MD’er bij aan mijn ontwikkeling? Of botweg: Wat heb ik aan jou?

Ooit was de vraag: Ben ik in beeld? Nu is de vraag: Ben ik van toepassing? Wat voeg je toe als MD’er? Misschien wel meer dan je denkt. Daar kun je achter komen wanneer je je ook als een ZZP’er gaat gedragen. Neem je vrijheid, pak je verantwoordelijkheid. Voel de autonomie, ervaar de soevereiniteit. En beleef ook je behoefte aan verbinding en aansluiting. Ook ZZP’ers (of mensen die zich zo gedragen) willen zich maar al te graag ergens thuis voelen, op hun gemak zijn. Het zijn net mensen. Gewoon mensen van deze tijd. Moderne mensen die graag Prins Claus aanhalen: One does not develop people, they develop themselves. Die geen behoefte hebben aan iemand die voor hen zorgt, die hen wil ontwikkelen. Dat doen ze zelf wel. Ze hebben behoefte aan iemand die van binnenuit hun grootste zorg begrijpt: Voeg ik iets toe? Een MD’er die ze serieus kunnen nemen, (omdat) die zichzelf die vraag ook dagelijks stelt. Die hun grootste behoefte begrijpt: kan ik me hier ontwikkelen? Iemand die zich echt in hen kan verplaatsen, (omdat) die met hetzelfde bezig is. Een MD’er die zo boeiend is dat ook deze mensen zich met de organisatie willen verbinden.

*) high potentials

maandag, juni 04, 2007

We hebben de politiek niet meer nodig


Als je de wereld wilt veranderen dan doe je dat via de politiek. Zo heb ik het geleerd. Vrijheid en democratie betekent politiek. Zo groeide ik op in de jaren zestig. Mijn kinderen wijzen me de weg in andere, nieuwe tijden. Ze zijn niet bezig met structuurveranderingen en systeemwijzigingen. Laat staan dat ze denken dat je daar gelukkiger van wordt. Hyves, MySpace, YouTube, dat is voor hen democratisering. Andy Warhol's 15 Minutes of Fame zijn voor hen werkelijkheid, op het internet. Hun motto is: Trek je eigen plan, onderneem wat goed voelt en doe waar je goed in bent, werk samen met de mensen bij wie jij je op je gemak voelt.

We zijn hard op weg naar een wereld die niet meer geografisch verdeeld is, maar naar mensen die je liggen. Gelijkgezinden wordt het thema. Dankzij internet en goedkoop vliegen is de wereld heel snel heel klein aan het worden. En met steeds meer wereldwijde economische samenwerking komt de wereldvrede snel dichterbij. Want bij oorlog hebben steeds minder mensen belang. Bij globalisering des te meer.

De politiek en de overheid schuiven langzaam maar zeker van het centrum naar de zijkant. Zij krijgen geen kleinere maar wel een andere, meer volgende en ondersteunende rol. De boel kantelt, andere organisaties en instanties, en vooral individuele mensen en de groepen waarin ze zich, al of niet op tijdelijke basis en naar thema en onderwerp, verbinden zorgen steeds vaker voor de werkelijke vernieuwing. Het burgerinitiatief over de intensieve veehouderij is daar een mooi recent voorbeeld van.

Ondernemende mensen nemen initiatieven en vervullen een rol die tot voor kort van de overheid of de politiek werd verwacht. Sonja Bakker doet wat geen overheidsinstantie, goedbedoelde Postbus 51-campagne of fiscale maatregel ooit vermocht: Nederland massaal laat lijnen. Het zijn ondernemers die de wereld veranderen, en die de dingen doen waarvoor je vroeger naar het collectief keek: in de zorg, de kunst, het onderwijs. Kijk naar het opkomend maecenaat, de Joop van de Ende Foundation. Zie de nieuwe particuliere universiteiten die ingeslapen provinciesteden als Middelburg en Zutphen tot leven wekken. En ook op een klassiek overheidsterrein als de infrastructuur rukt het ondernemen en investeren op. Pensioenfondsen zijn alle vertragingen zat willen zelf wegen en tunnels gaan bouwen en zo hun investeringen bereikbaar houden.

Steeds meer mensen kunnen en willen zelf aanpakken. Ze hebben geen zin om te wachten op een ander, laat staan de overheid, zíj gaan het doen. En het barst in deze wereld van het geld, het wachten is op een goed idee, dat kan elke venture capitalist je vertellen. Ga niet uit van geld, maar van een visie. Dan komt het met het geld vanzelf wel goed, aldus prof. Hans Becker, econoom en uitvinder van de Geluksbevorderende Zorg (gelukkige mensen kosten minder).

Begrijp de economische drijfveren van mensen en zet de individuele mens, met zijn zorgen en behoeften, wensen en verlangens, angsten en dromen, in het midden. Dan begrijp je ook waarom kleinschalig microkrediet een stuk effectiever is dan internationale ontwikkelingshulp, en waarom een dieetgoeroe veel succesvoller is dan welke minister van Volksgezondheid ook. Vraag aan een ondernemer wat hij van de overheid verwacht en je hoort: Creëer een duidelijk en eerlijk speelveld, maak een heldere set regels die voor iedereen geldt, handhaaf die regels en bemoei je er verder niet mee. En zorg voor het allerbeste onderwijs en een werkende infrastructuur. Who needs politics?

De politiek is in de 21e eeuw niet meer het podium dat het in de 19e en 20e eeuw wel was: de plek om maatschappelijke verandering voor elkaar te krijgen, de maatschappij in een werkbare en werkende vorm te gieten. Politiek was de manier om de massa te emanciperen, waar we nu met elkaar de economische en sociale vruchten van plukken. De overheid werd daarvan het voertuig, zie alle spending departments.

De politiek hoeft nu alleen nog maar te zorgen voor kaders die zoveel mogelijk ruimte en vrijheid geven om te ondernemen en te doen wat je goed dunkt, en dat te voorzien van een stevige morele bodem. Want bij meer vrijheid hoort meer verantwoordelijkheid. Dat betekent een steeds groter beroep op ieders integriteit. Moraliteit is meer dan ooit nodig. En dan heeft juist de politiek nog een lange weg te gaan. Want hoe zat het ook alweer met de verantwoording over de betrokkenheid van Nederland bij de oorlog in Irak? De enige politicus die zich daar echt druk over maakt is Dries van Agt. Godbetert.

(Verschenen in NRC Handelsblad, Opinie & Debat, 2/3 juni 2007)

Twitter Delicious Facebook Digg Stumbleupon Favorites More